देशातील ऊर्जा प्रकल्प
जल व विद्युत्प्रकल्प
(१) मुचकुंद प्रकल्प : मुचकुंद नदीवरील आंध्र प्रदेश व ओरिसा
संयुक्त प्रकल्प. जलपूत येथे मुचकुंद नदीवर धरण. मुख्य उद्देश वीजनिर्मिती.
(२) श्रीशैलम प्रकल्प : आंध्र प्रदेशात. कृष्णा नदीवर धरण.
वीजनिर्मिती.
(३) बियास प्रकल्प : पंजाब, हरियाना व राजस्थान यांचा संयुक्त प्र
बियास-सतलज जोड कालवा व बियास नदीवरील पोंग येथील धरणाचा समा
(४) भाक्रा-नानगल : पंजाब, हिमाचल प्रदेश, राजस्थान व हरियाना
प्रकल्प. सतलज नदीवर हिमाचल प्रदेशात 'भाक्रा' व पंजाबमध्ये 'नानगल' अ
भारताची सर्वात मोठी बहुउद्देशीय योजना. भाक्रा हे देशातील सर्वांत उंच धर
२२६ मीटर.
(५) दामोदर खोरे योजना पश्चिम बंगाल व विभाजनपूर्व बिहारम
बहुउद्देशीय योजना. जलसिंचन, वीजनिर्मिती, पूरनियंत्रण इत्यादी उद्देश. या
दामोदर नदीवर तिलय्या, मैथोन, पंचेत, दुर्गापूर अशी अनेक धरणे बांधल्
प्रकल्पाचे व्यवस्थापन दामोदर खोरे महामंडळ (Damodar Valley Co
मार्फत केले जाते. अमेरिकेतील प्रसिद्ध 'टेनेसी व्हॅली'च्या धर्तीवर रचना.
(६) फराक्का योजना : ही योजना पश्चिम बंगालमध्ये राबविली
योजनेअंतर्गत गंगा नदीवर 'फराक्का' येथे व भागीरथी नदीवर 'जांगीपूर' येथे
आहेत. हुगळी नदीचा प्रवाह कायम राखणे व कोलकाता बंदराची व्यवस्था
योजनेमागचे उद्देश आहेत.
(७) हिराकूड : हा प्रकल्प ओरिसा राज्यात आहे. संबळपूरजवळ मह
तील सर्वांत जास्त लांबीचे धरण बांधले आहे. धरणाची लांबी सुमारे २५।
इतकी आहे.
(८) चंबळ योजना : ही मध्य प्रदेश व राजस्थान सरकारची संयुक्त
या योजनेअंतर्गत चंबळ नदीवर राणाप्रतापसागर व जवाहरसागर (कोटा) अ
राजस्थानात व गांधीसागर है धरण मध्य प्रदेशात बांधले आहे. मुख्य उद्देश वी
(९) उकाई प्रकल्प : तापी नदीवरील गुजरात राज्यातील बहुउद्देशीय प्रकल्प.
(१०) कोसी प्रकल्प : विभाजनपूर्व बिहार व नेपाळ सरकारची संयुक्त योजना. या
प्रकल्पामध्ये कोसी नदीवर दोन धरणे बांधण्यात आली आहेत. बहुउद्देशीय योजना.
(११) गंडक योजना : भारत व नेपाळ यांमधील संयुक्त योजना. गंडकी नदीवर
वाल्मीकिनगर येथे धरण. या योजनेचा फायदा बिहार व उत्तर प्रदेश या भारतातील राज्यांना
व नेपाळला होतो. जलसिंचन व वीजनिर्मिती हे उद्देश.
(१२) नागार्जुनसागर आंध्र प्रदेशात कृष्णा नदीवर नंदीकोना येथे(हैदराबादपासून
४४ कि. मी. अंतरावर) धरण.
(१३) तुंगभद्रा प्रकल्प : आंध्र प्रदेश व कर्नाटक सरकारची संयुक्त योजना. यामध्ये
तुंगभद्रा नदीवर मल्लामपुरम येथे धरण बांधण्यात आले आहे.
(१४) भद्रा प्रकल्प : भद्रा नदीवरील कर्नाटक राज्यातील बहुउद्देशीय योजना.
(१५) काक्रापारा : गुजरात राज्यात सुरत जिल्ह्यात काक्रापारा येथे तापी नदीवर धरण.
(१६) तवा प्रकल्प : मध्य प्रदेशात होशिंगाबाद जिल्ह्यात तवा नदीवर (नर्मदेची
उपनदी) धरण.
(१७) मही प्रकल्प : मही नदीवर गुजरात राज्यात वनाकबोरी व कडाणा येथे धरणे.
(१८) अप्पर कृष्णा प्रकल्प : या प्रकल्पामध्ये कर्नाटक राज्यात नारायणपूर व
अलमाती येथे कृष्णा नदीवर दोन धरणे बांधण्यात आली आहेत.
(१९) घटप्रभा प्रकल्प : घटप्रभा नदीवर कर्नाटक राज्यात बेळगाव व विजापूर
जिल्ह्यात धरणे.
(२०) तिहरी प्रकल्प : सध्याच्या उत्तरांचल राज्यातील गढवाल परिसरात भागीरथी
(गंगा) नदीवर विकसित होत असलेली महत्त्वाकांक्षी बहुउद्देशीय योजना. रशियन
तंत्रज्ञांच्या मदतीने विकास. ज्या प्रदेशात या प्रकल्पाखालील धरणे बांधली जात आहेत, तो
प्रदेश भू-शास्त्रीयदृष्ट्या अस्थिर असल्याचे काही तब्जांचे मत. पर्यावरणदृष्ट्या प्रकल्प
विवादास्पद.
(२१) पूर्णा प्रकल्प : पूर्णा नदीवर महाराष्ट्रात दोन धरणे.
(२२) रिहांद प्रकल्प : उत्तर प्रदेशात मिर्झापूर जिल्ह्यात धरण. वीजनिर्मिती व
जलसिंचन हे प्रमुख उद्देश.
(२३) कोयना प्रकल्प
'शिवाजीसागर' हे धरण. वीजनिर्मिती हा प्रमुख उद्देश. मुंबई पुणे व परिसरास वीजपुरवठा.
(२४) पेरियार प्रकल्प : पेरियार नदीवर. केरळ व तमिळनाडू या राज्यांना फायदा.
महाराष्ट्र राज्यात सातारा जिल्ह्यात हेळवाकजवळ
यो(२५) मयुराक्षी योजना : गंगा नदी. बिहार व बंगाल या राज्यांना लाभ.
|(२६) शरावती योजना शराबती नदी. कर्नाटक राज्यात लिंगनमक्की खेडयाजवळ
धरण. कर्नाटक व गोव्याला लाभ.
(२७) कृष्णराजसागर । कावेरी नदी. कनर्नाटक राज्यात. मुख्य उद्देश जलसिगन
(२८) मैचूर योजना कावेरी नदी. कर्नाटक व तमिळनाडू या राज्यांना लाभ
(२९) पैकारा योजना : पैकारा नदी. तमिळनाडू, केरळ व कर्नाटक या राज्यांस
(३०) नर्मदा प्रकल्प : गुजरात आणि मध्य प्रदेशात नर्मदा आणि तिच्या उपनब
'सरदार सरोवर' आणि 'नर्मदासागर' ही दोन मोठी धरणे. २९ मध्यम आणि अनेक सोध
धरणे बांधण्याची महत्वाकांक्षी योजना. देशातील सर्वात मोठा बहुउद्देशीय प्रकल्प. अपेरिट
खर्च बारा हजार कोटी रुपयांहून अधिक. पर्यावरणदृष्ट्या विवादास्पद प्रकल्प. नरमटा
बचाव' आंदोलनामुळे प्रकाशझोतात.
(३१) कुकडी प्रकल्प : महाराष्ट्रात कुकडी नदीवर माणिकडोह, डिंभे, येडगाव
बडज व पिंपळगाव-जोगा येथे पाच स्वतंत्र धरणे. मुख्य उद्देश जलसिंचन.
(३२) जायकवाडी प्रकल्प : गोदावरी नदीवरील या प्रकल्पाचा फायदा महाराष्ट्रातील
औरंगाबाद व शेजारच्या जिल्हयांना होणार आहे. यात पैठण येथील नाथसागर जलाशयाचा
य माजलगाव येथील मातीच्या धरणाचा अंतर्भाव होतो.
(३३) सावरमती प्रकल्प : गुजरात राज्यात साबरमती नदीवर दोन धरणे एक
मेहसाणा जिल्ह्यात धारी खेडयाजवळ, तर दुसरे अहमदाबादजवळ वासना येथे. प्रमुख
उ्देश जलसिंचन.
(३४) करजन प्रकल्प : गुजरात राज्यात भडोच जिल्ह्यात जितगड गावाजयळ
करजन नदीवर धरण. मुख्य उद्देश जलसिंचन.
(३५) घनाम प्रकल्प : गुजरात राज्यात पंचमहाल जिल्ह्पात केलडेझार खेडपाजवळ
पनाम नदीवर धरण जलसिचन हा प्रमुख उद्देश.
(३६) महानदी प्रकल्प महानदीवरील मध्य प्रदेशातील प्रचंड प्रकल्प यामधे
रविशकरसागर जलाशयाचा य पैरी धरणाचा समावेश होतो. रविशंकरसागर जलाशया
देशातील चौटा राज्यांत मिळून एकूण पंचवीस राष्ट्रीय उद्याने वाघांसाठी
राखीव असून औ
भिलाई पोलाद प्रकल्पास पाणीपुरवठा केला जातो. तथापि जलसिंचन हेच या प्रकल्पाचे
प्रमुख उद्दिष्ट आहे.
(३७) बागी प्रकल्प : मध्य प्रदेशात जबलपूर जिल्ह्यात बार्गी नदीवर धरण.
बहुउद्देशीय प्रकल्प.
(३८) कृष्णा प्रकल्प : महाराष्ट्रात सातारा जिल्ह्यात कृष्णा नदीवर धोम येथे, तर
वारणा या कृष्णेच्या उपनदीवर कन्हेर येथे अशी दोन धरणे. प्रमुख उद्देश जलसिंचन.
(३९) रामगंगा प्रकल्प : सध्याच्या उत्तरांचल राज्यात गढवाल प्रदेशात रामगंगा या
गंगेच्या उपनदीवर धरण. पूरनियंत्रण व जलसिंचन हे उद्देश. दिल्ली शहरास पिण्याच्या
पाण्याचा पुरवठा.
(४०) राजस्थान कालवा : यामध्ये 'पोग' धरणातून सोडलेल्या पाण्याचा उपयोग
करून राजस्थानातील, विशेषतः थरच्या वाळवंटातील जमीन भिजविली जाणार आहे. या
प्रकल्पांतर्गत ४४५ कि. मी. लांबीचा मुख्य कालवा संपूर्णपणे राजस्थानातून जाणार असून,
इतर कालव्यांचाही बराचसा भाग राजस्थानातून जाणार आहे.
(४१) पोचमपड प्रकल्प : आंध्र प्रदेशातील गोदावरी नदीवरील प्रकल्प
मुख्य
उद्देश
जलसिंचन.
(४२) मलप्रभा प्रकल्प
मलप्रभा नदीवरील कर्नाटक राज्यातील बेळगाव
जिल्ह्यातील प्रकल्प.
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق